Αλλεργική ρινίτιδα

Oι καλοκαιρινές κρίσεις φτερνίσματος, καταρροής και αποφραγμένης μύτης, σε συνδυασμό με μάτια με κνησμό και δακρύρροια ονομάστηκαν για πρώτη φορά «αλλεργική ρινίτιδα» στα μέσα του 19ου αιώνα. Το κύριο αίτιο της εποχικής αλλεργικής ρινίτιδας είναι η αλλεργία στη γύρη. Τα συμπτώματα, όμως, της αλλεργικής ρινίτιδας μπορεί να εκδηλώνονται καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου και τα βασικά αλλεργιογόνα που συσχετίζονται είναι τα αλλεργιογόνα από τα ακάρεα της οικιακής σκόνης και τα κατοικίδια.

Βασικά σημεία που αξίζει να θυμάστε

Τα βασικά συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας είναι η καταρροή, τα μάτια με κνησμό, η δακρύρροια και το φτέρνισμα.
Τα άτομα που πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα είναι αλλεργικά στις αερομεταφερόμενες γύρεις.
Τα επίπεδα της γύρης αυξομειώνονται ανάλογα με την ώρα και τις καιρικές συνθήκες.
Τα αντιισταμινικά, αποσυμφορητικά και κορτικοστεροειδή φάρμακα συμβάλλουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της αλλεργικής ρινίτιδας.

Η αλλεργική ρινίτιδα είναι, πραγματικά, η πιο συχνή αλλεργική πάθηση και έχει γίνει πολύ πιο συνηθισμένη τα τελευταία χρόνια, αφού προσβάλλει σήμερα το 10% του πληθυσμού. Όπως θα γνωρίζετε - πάρα πολύ καλά - αν είστε πάσχων, δεν επηρεάζεται μόνο η μύτη σας. Ένα από τα πιο ενοχλητικά συμπτώματα είναι τα μάτια που έχουν κνησμό και δακρύζουν ασταμάτητα, μία πάθηση γνωστή ως αλλεργική επιπεφυκίτιδα, και στο ένα τρίτο περίπου των ατόμων που υποφέρουν από αλλεργική ρινίτιδα το κυριότερο σύμπτωμα είναι τα κόκκινα μάτια με κνησμό και δακρύρροια. Επιπλέον, το 50% των ατόμων αυτών εκδηλώνουν και συμπτώματα άσθματος.

Η αλλεργική ρινίτιδα είναι πιο συχνή - και πιο σοβαρή - στους εφήβους, κάτι που δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα διότι τα συμπτώματα επιδεινώνονται τον Μάιο, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο - την εποχή δηλαδή που οι μαθητές υποβάλλονται σε κρίσιμες εξετάσεις.

Συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας

Αν υποφέρετε από αλλεργική ρινίτιδα, το στόμα, τα αυτιά και ο λάρυγγάς σας μπορεί να σας προκαλούν κνησμό.

Κνησμός και φτέρνισμα

O πιο σημαντικός ρόλος της μύτης σας είναι να φιλτράρει τον αέρα και να προστατεύει τους πνεύμονές σας. O κνησμός και το φτέρνισμα οφείλονται στην επίδραση της ισταμίνης που απελευθερώνεται στους ιστούς της μύτης σας κατά τη διάρκεια μιας αλλεργικής αντίδρασης στη γύρη. O ερεθισμός μιας πολύ μικρής μόνο περιοχής της μύτης μπορεί να προκαλέσει άμεσο και έντονο φτέρνισμα, συνήθως υπό τη μορφή κρίσεων πέντε έως είκοσι φτερνισμάτων κάθε φορά. Κνησμός μπορεί να προκληθεί και στο στόμα σας, διότι η γύρη περνά από τη μύτη στο πίσω μέρος του λαιμού.

Oρισμένα άτομα αισθάνονται κνησμό και στα αυτιά τους, όχι λόγω κάποιων κόκκων γύρης που φθάνουν εκεί, αλλά ως αποτέλεσμα της ενεργοποίησης ενός κοινού νεύρου που συνδέει το πίσω μέρος του λαιμού με το αυτί.

Καταρροή

Τα ρουθούνια παραμένουν καθαρά μέσω της έκκρισης ενός κολλώδους υγρού, της βλέννας. Ωστόσο, όταν παρουσιάζετε μία αλλεργική αντίδραση στη γύρη, η μύτη σας μπορεί να εκκρίνει έως και ένα μικρό φλιτζάνι καθαρού, υδαρούς υγρού κάθε ώρα, το οποίο ρέει, υποχρεώνοντάς σας να ρουφάτε και να φυσάτε διαρκώς τη μύτη σας.

Συμφόρηση της ρινικής κοιλότητας

Ενδεχομένως ανήκετε στο 50% των ατόμων που πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα και είναι υποχρεωμένα να ανέχονται την απόφραξη της μύτης τους - το πιο ενοχλητικό από τα ρινικά συμπτώματα. Αυτό οφείλεται στη διόγκωση του ρινικού ιστού, που οφείλεται, με τη σειρά του, στην απελευθέρωση ισταμίνης και λευκοτριένιων από τα σιτευτικά κύτταρα ύστερα από αλληλεπίδραση με κόκκους της γύρης.

Όταν η μύτη σας είναι τελείως αποφραγμένη, υποφέρετε από πονοκεφάλους, έχετε διαταραγμένο ύπνο και αναπνοή από το στόμα, που σας κάνει να αισθάνεστε τον λάρυγγα και τη γλώσσα σας ξηρούς όταν ξυπνάτε το πρωί. Στις σοβαρές περιπτώσεις, δεν έχετε ούτε οσμή ούτε γεύση.

Παραρρινοκολπίτιδα

Oι παραρρίνιοι κόλποι - κοιλότητες γεμάτες αέρα στα οστά του κρανίου - καταλήγουν στη ρινική κοιλότητα. Όταν ο ιστός στη μύτη σας διογκώνεται, αποφράσσει τα ανοίγματα και τότε τα βακτηρίδια που παγιδεύονται στους παραρρίνιους κόλπους μπορεί να πολλαπλασιαστούν, προκαλώντας μία λοίμωξη που ονομάζεται παραρρινοκολπίτιδα. Η οξεία παραρρινοκολπίτιδα είναι πολύ οδυνηρή και προκαλεί πυρετό και αίσθημα δυσφορίας.

Μάτια με κνησμό και δακρύρροια

Oι κόκκοι της γύρης μπορεί να μπουν εύκολα στα μάτια σας και εκεί μπορεί να προκαλέσουν αντίδραση με τα σιτευτικά κύτταρα που υπάρχουν στον επιπεφυκότα, τη μεμβράνη που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια των βλεφάρων και την εξωτερική επιφάνεια του οφθαλμικού βολβού.

Η μεμβράνη αυτή ερεθίζεται και προκαλεί κνησμό, κάνοντας το μάτι σας να φαίνεται κόκκινο, εσείς δε παράγετε περισσότερα δάκρυα για να ξεπλύνετε την ενοχλητική ουσία, και έτσι προκαλείται δακρύρροια. Στη συνέχεια, συσσωρεύονται σωματίδια στην εσωτερική γωνία του ματιού, την οποία και τρίβετε για να τα απομακρύνετε. Αυτό, φυσικά, ερεθίζει ακόμα περισσότερο τους ιστούς του ματιού, κάνοντάς το να έχει ολοένα και περισσότερο κνησμό.

Χρόνια αλλεργική ρινίτιδα

Η πάθηση αυτή προκαλεί συμπτώματα καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Παρόλο που τα κύρια αλλεργιογόνα είναι τα ακάρεα της οικιακής σκόνης και τα κατοικίδια ζώα, τα συμπτώματα είναι συχνά χειρότερα κατά την καλοκαιρινή περίοδο, λόγω της επιπρόσθετης αλλεργίας στη γύρη.

Η αποφραγμένη μύτη είναι πιο συχνό σύμπτωμα στη χρόνια ρινίτιδα σε σχέση με την εποχική, αν και η αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι λιγότερο συχνή. Τα παιδιά που παρουσιάζουν επίμονα συμπτώματα καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, έχουν συχνά «σακούλες» κάτω από τα μάτια τους. Πολλά παιδιά σκουπίζουν τη μύτη τους με τις παλάμες των χεριών τους, σπρώχνοντας την άκρη της μύτης προς τα επάνω και προκαλώντας την ανάπτυξη μιας ρυτίδας εγκάρσια στη μύτη.

Ερεθιστικές ουσίες

Oι περισσότεροι πάσχοντες εκδηλώνουν για πρώτη φορά συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας όταν η πυκνότητα των κόκκων γύρης στον αέρα φτάσει σε ένα ποσοστό της τάξης των 50 κόκκων ανά κυβικό μέτρο αέρα. Καθώς, όμως, η εποχή προχωρεί και η φλεγμονή των ιστών αυξάνεται, χρειάζονται όλο και λιγότεροι κόκκοι γύρης για να «πυροδοτήσουν» μία κρίση στα πολύ ευαίσθητα τοιχώματα της μύτης και των ματιών.

Επιπλέον, υπάρχουν στον αέρα και άλλες ερεθιστικές ουσίες, όπως οι ατμοσφαιρικοί ρύποι από την κυκλοφορία των αυτοκινήτων ή τη βιομηχανία, οι καπνοί από τα τσιγάρα, τα έντονα αρώματα, τα απορρυπαντικά και τα αεροζόλ για το σπίτι, που μπορεί να πυροδοτήσουν κάποια κρίση, κάνοντας τη ζωή σας ως πάσχοντος από αλλεργική ρινίτιδα ακόμα πιο δυσάρεστη.

Παρόλο που, στην πραγματικότητα, δεν είστε αλλεργικοί σε αυτές τις ερεθιστικές ουσίες, είστε πολύ ευαίσθητοι στις ερεθιστικές επιπτώσεις τους, διότι τα μάτια σας και τα τοιχώματα της μύτης σας έχουν γίνει υπερευαίσθητα λόγω της συνεχιζόμενης αλλεργικής αντίδρασης στη γύρη.

Ποιοι είναι οι εκλυτικοί παράγοντες της αλλεργικής ρινίτιδας;

Τα άτομα που πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα είναι αλλεργικά στις γύρεις που αιωρούνται στον αέρα. Αυτές προέρχονται από τα ανεμόφιλα φυτά, τα πιο συνήθη από τα οποία είναι τα αγρωστώδη, τα αγριόχορτα και τα δέντρα. Αντίθετα με την άποψη που κυριαρχεί, οι πάσχοντες είναι σπάνια αλλεργικοί στα φυτά με έντονα χρώματα ή αρώματα - οι βαρύτερες, κολλώδεις γύρεις των οποίων μεταφέρονται από φυτό σε φυτό από τα έντομα.

Γύρεις των χόρτων

Ανάμεσα στα εκατοντάδες είδη χόρτων, μόνο ένας σχετικά μικρός αριθμός είναι επαρκώς διαδεδομένα και παράγουν γύρη σε αρκετά μεγάλες ποσότητες ώστε να προκαλέσουν υψηλά ατμοσφαιρικά επίπεδα κόκκων γύρης. Το λόλιον το πολυετές ή ήρα, που καλλιεργείται αποκλειστικά για βοσκή, παράγει λιγότερη γύρη από τα παραδοσιακά αγρωστώδη.

Όταν η γη δεν υπόκειται σε αγροτική χρήση, τα αγρωστώδη κυριαρχούν - και, κατά συνέπεια, τα επίπεδα των κόκκων γύρης έχουν πιθανότητες να αυξηθούν.

Μεταξύ των διαφόρων ειδών χόρτων υπάρχει εκτεταμένη διασταυρούμενη αντιδραστικότητα. Αν, λοιπόν, είστε αλλεργικοί σε ένα είδος, μπορεί να αντιδράσετε σε κάποιο βαθμό και σε άλλα.

Η εποχή της γύρης των χόρτων εκτείνεται από τα μέσα Μαΐου έως τα τέλη Ιουλίου, φτάνοντας στο αποκορύφωμά της μεταξύ τέλους Ιουνίου και αρχών Ιουλίου. Η ποσότητα της γύρης στον αέρα ποικίλλει από ημέρα σε ημέρα και από ώρα σε ώρα. Κάθε είδος χόρτου σκορπίζει τη δική του γύρη μία συγκεκριμένη ώρα της ημέρας. Παρόλο που τα περισσότερα είδη ανθίζουν μία φορά την ημέρα νωρίς το πρωί, ορισμένα ανθίζουν και δεύτερη φορά, αργά το απόγευμα.

Γύρεις των δέντρων

Oι πιο συνηθισμένες πηγές γύρεων είναι οι φουντουκιές, οι πλάτανοι, οι βελανιδιές, οι φτελιές, οι μελίες και οι σημύδες και η γύρη τους παράγεται την άνοιξη, λίγο αφότου βγάλουν φύλλα. Η εποχή των γύρεων των δέντρων είναι μικρότερη από εκείνη των γύρεων των χόρτων και διαρκεί από τέσσερις έως και έξι εβδομάδες, από τέλη Μαρτίου έως αρχές Μαΐου.

Γύρεις των αγριόχορτων

Στα παράλια της Μεσογείου, καθώς και στη Βόρεια Αμερική το κλίμα ευνοεί την ανάπτυξη της αμβροσίας, που είναι μία από τις μεγαλύτερες παραγωγούς γύρης και ένας σημαντικός εκλυτικός παράγοντας αλλεργικής ρινίτιδας. Υπάρχουν, ωστόσο, και πολλά άλλα αγριόχορτα η γύρη των οποίων μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση.

Τα φύλλα της τσουκνίδας είναι καλυμμένα με τρίχες οι οποίες εγχέουν μέσα στο δέρμα παράγοντες που απελευθερώνουν ισταμίνη, προκαλώντας τον γνωστό πόνο, κνησμό και εξανθήματα. Oι τσουκνίδες ανθίζουν στα τέλη του καλοκαιριού και το φθινόπωρο, σκορπίζοντας γύρη στον αέρα καθώς ο ήλιος λάμπει πάνω από τους νεαρούς ανθούς. Ευτυχώς, η αλλεργία στις γύρεις τους φαίνεται να είναι σχετικά ασυνήθης.

Υπάρχει, όμως, ένα άλλο μέλος της ίδιας οικογένειας, η παριετάρια ή περδικάκι, που παράγει μεγάλες ποσότητες έντονα αλλεργιογόνου γύρης και αποτελεί ένα σημαντικό αίτιο εκδήλωσης συμπτωμάτων αλλεργικής ρινίτιδας στις χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Σπόροι ελαιοκράμβης

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η εμπορική καλλιέργεια της ελαιοκράμβης έχει σημειώσει σημαντική αύξηση. Η γονιμοποίηση γίνεται εν μέρει μέσω του ανέμου και εν μέρει από τα έντομα. Παρόλο που το έντονο κίτρινο χρώμα του ανθού κάνει ιδιαίτερα προφανή την παρουσία του, λίγα άτομα είναι πραγματικά αλλεργικά στη γύρη του.

Μύκητες

Αυτοί οι σαπροφυτικοί και παρασιτικοί οργανισμοί είναι πολύ ευπροσάρμοστοι και μπορεί να αναπτυχθούν οπουδήποτε υπάρχει υγρασία και οξυγόνο. Αποτελούνται από μακριά, λεπτά νήματα που αναπτύσσονται πάνω στην επιφάνεια οργανικών υλών όπως η κοπριά, τα σάπια φρούτα και το χαλασμένο τυρί.

Cadosporium herbarum O μύκητας αυτός παράγει ιδιαίτερα μεγάλη ποσότητα σπορίων και είναι ο πιο συνηθισμένος αλλεργιογόνος μύκητας. Μεταξύ Μαΐου και Oκτωβρίου, παρατηρείται ιδιαίτερα μεγάλη συγκέντρωση σπορίων, φτάνοντας μέχρι και τα 15.000 σπόρια ανά κυβικό μέτρο αέρα. O μύκητας εποικεί στα φυλλώματα και στις φυτικές ύλες, ιδίως στο χορτάρι, και τα σπόρια είναι αρκετά συνηθισμένος εκλυτικός παράγοντας αλλεργικής ρινίτιδας κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, ιδίως όταν το χορτάρι είναι κουρεμένο. Αν τα συμπτώματά σας δεν συμπίπτουν με τα επίπεδα των γύρεων των χόρτων, μπορεί να οφείλονται στον μύκητα Cadosporium.

Aternaria aternata Αυτός είναι ένας άλλος ιδιαίτερα συνηθισμένος μύκητας, που απαντάται στην κοπριά και στο σαθρό ξύλο και αποτελεί το βασικότερο αίτιο εκδήλωσης αλλεργικών νόσων στις ΗΠΑ. Μπορεί να προκαλέσει ρινίτιδα και άσθμα το φθινόπωρο, ιδίως κατά τη διάρκεια του θερισμού.

Φαινόμενο του θερμοκηπίου και αλλεργική ρινίτιδα

Σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης με εύκρατο κλίμα, η θερμοκρασία έχει αυξηθεί μέσα στα τελευταία 30 χρόνια έως και κατά 0,5 βαθμό Κελσίου. Αν αυτή η τάση συνεχιστεί, η ζωή των ατόμων που πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα θα γίνει ακόμα πιο δυσάρεστη. Η εποχή της αλλεργικής ρινίτιδας θα μεγαλώσει, με τα φυτά να ανθίζουν νωρίτερα και να συνεχίζουν να ανθίζουν μέχρι τα τέλη του φθινοπώρου. Επιπλέον, οι σημύδες θα αρχίσουν να παράγουν γύρη νωρίτερα και ορισμένα άτομα μπορεί να εκδηλώσουν αλλεργία στη γύρη από τις ελιές. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το ενδεχόμενο εξάπλωσης της αμβροσίας και σε χώρες όπου, προς το παρόν, δεν φυτρώνει, όπως η Βρετανία. Η γύρη της είναι ισχυρή και χρειάζονται λιγότεροι κόκκοι για να προκαλέσουν κρίσεις αλλεργικής ρινίτιδας. Η αμβροσία είναι μία από τις μεγαλύτερες παραγωγούς γύρεων και υπεύθυνη για τη σοβαρή αλλεργική ρινίτιδα που προσβάλλει πολλά άτομα στις ΗΠΑ.

Καιρός και ώρα της ημέρας

Νωρίς το πρωί, τα άνθη ανοίγουν και η γύρη διασκορπίζεται στον αέρα. Τις ηλιόλουστες ημέρες, καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, ο αέρας μεταφέρει τη γύρη προς τα πάνω μέσα από την ατμόσφαιρα, φτάνοντας μερικές φορές έως το ύψος των συννέφων. Όταν αυτά τα ρεύματα μεταφοράς της θερμότητας κοπάσουν, καθώς η επιφάνεια της Γης δροσίζεται νωρίς το βράδυ, οι κόκκοι γύρης πέφτουν στα συγκεντρωμένα σύννεφα. Στην εξοχή, η ώρα που σημειώνεται η μέγιστη συγκέντρωση κόκκων γύρης είναι μεταξύ 5-6 το απόγευμα, ενώ στις αστικές περιοχές η μέγιστη συγκέντρωση καθυστερεί μία με δύο ώρες.

Τις ήσυχες νύχτες, η γύρη κατεβαίνει πιο χαμηλά στην ατμόσφαιρα, οδηγώντας σε μία δεύτερη μέγιστη συγκέντρωση μετά τα μεσάνυχτα. Το επαναλαμβανόμενο αυτό πρότυπο μπορεί να διαταραχθεί από μία πρωινή βροχή, που καθυστερεί το άνοιγμα των ανθέων και, αν επιμείνει, μειώνει τα επίπεδα των κόκκων γύρης.

Αυτό που μπορεί να έχει θεαματικές επιπτώσεις στα επίπεδα των αλλεργιογόνων γύρεων στον αέρα είναι οι καταιγίδες. Η υψηλή υγρασία που προηγείται της καταιγίδας κάνει τους κόκκους γύρης να εκρήγνυνται, απελευθερώνοντας εκατοντάδες μικρά σωματίδια αμύλου, που μεταφέρουν ένα από τα ισχυρότερα φυτικά αλλεργιογόνα. Στις πόλεις, τα αλλεργιογόνα μπορεί να προσκολληθούν στα μικρά σωματίδια άνθρακα που υπάρχουν στον αέρα και τα οποία οφείλονται με τη σειρά τους στις εκπομπές των πετρελαιοκίνητων μηχανών. Oι αμυλόκοκκοι ή αλλεργιογόνα, που προσκολλώνται στα σωματίδια άνθρακα, εισπνέονται άμεσα, περνώντας μέσα από τη μύτη και φτάνοντας έως τους αεραγωγούς των πνευμόνων. Ήταν υπεύθυνοι για την αξιοσημείωτη έκρηξη άσθματος στη Βρετανία τον Ιούνιο του 1994, η οποία οδήγησε σε μία πολύ μεγάλη αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία μεταξύ των ατόμων που έπασχαν από αλλεργική ρινίτιδα χωρίς να έχουν ποτέ εκδηλώσει άσθμα έως τότε. Επιπλέον, οι καταιγίδες μπορεί να οδηγήσουν σε υπερβολική αύξηση των επιπέδων σπορίων ενός μύκητα που ονομάζεται Didymea exitais και ο οποίος απαντάται στα φύλλα του ώριμου κριθαριού και σιταριού. Όταν αρχίσει η βροχόπτωση, η απελευθέρωση των σπορίων πολλαπλασιάζεται κατά 25 φορές.

health.in.gr